Cuối năm 2022, hàng loạt các chuyên gia kinh tế dự báo nền kinh tế thế giới – với đầu tàu là nền kinh tế Mỹ – sẽ rơi vào suy thoái. Thậm chí khảo sát của tờ Wall Street Journal cho thấy trong số 23 định chế tài chính có giao dịch trực tiếp với FED (Cục Dự trữ Liên bang Mỹ), hơn 2/3 tin rằng Mỹ sẽ rơi vào suy thoái trong năm nay. Thế nhưng, chúng ta đã đi qua quý I của năm 2023 một cách chậm nhưng chắc, với những tính hiệu của một cuộc suy thoái kinh tế dần được “làm mờ”.
Quý I lạc quan hơn dự báo
Cây bút Annie Lowrey của tờ The Atlantic viết về kinh tế Mỹ trong quý I rằng: “Sự thật cho thấy một tình trạng khác xa hơn. Tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ đang giữ ở mức thấp nhất trong nửa thế kỷ dù số việc làm không tăng. Kinh tế đang tăng trưởng ở mức độ tốt. Lương tăng và các hộ gia đình không giảm chi tiêu. Lợi nhuận doanh nghiệp gần kỷ lục. Người tiêu dùng cho biết họ cảm thấy tự tin.” Bà tự đặt ra câu hỏi “Vậy tại sao các nhà dự báo lại chắc chắn về một cuộc suy thoái?”.
Suy thoái chưa đến trong quý I là do các doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ đã chứng tỏ sự kiên cường. Bà Lowrey cho rằng chính quyền Washington đã có những biện pháp để ngăn chặn được cuộc suy thoái tiếp theo, ít nhất là trong một khoảng thời gian nào đó. Nhưng bà cũng nhấn mạnh kết quả đó – hoặc bất kỳ kết quả kinh tế nào, thực sự là rất khó đối với con người để dự đoán. Kinh tế rất lớn và kiến thức của chúng ta về nó không hoàn hảo. Và không có một “bài mẫu” nào của các suy thoái kinh tế trong quá khứ để các chuyên gia nghiên cứu. Bởi nước Mỹ mới chỉ trải qua 12 cuộc suy thoái trong giai đoạn sau Thế chiến II.
Dữ liệu có sẵn vào năm 2022 đã cho các nhà dự báo những lý do rõ ràng để dự báo suy thoái: Nền kinh tế toàn cầu đang chậm lại và lãi suất đang tăng lên là một phần của nỗ lực của Cục dự trữ Liên bang để đối phó với lạm phát. Tuy nhiên, dù trong quá khứ sự kết hợp này đã gây rắc rối cho nền kinh tế Mỹ, lần này không phải như vậy. Điều đó là do “thị trường lao động Mỹ đã được chứng minh rằng nó mạnh mẽ hơn so với những gì các nhà kinh tế đã nhận thức được”. Bà Lowrey giải thích: Khi COVID đổ bộ, chính phủ liên bang đã chi hàng nghìn tỷ đô la để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và trả tiền cho các gia đình, có nghĩa là các hộ gia đình có thu nhập thấp không giảm chi tiêu của họ, mặc dù tỷ lệ thất nghiệp đạt tới gần 15%. Thực tế, họ thậm chí còn tăng chi tiêu của mình. Hơn nữa, gói cứu trợ này lại còn giúp cho các doanh nghiệp tư nhân tăng lương cho người lao động. Các công nhân sau giai đoạn bị nghỉ việc do COVID-19, khi quay lại làm việc đã nhận được tăng lương đáng kể.

Suy thoái kinh tế có thể không xảy ra nhưng…
Nền kinh tế toàn cầu có thể tránh khỏi suy thoái kinh tế vào năm tới, nhưng khủng hoảng năng lượng tồi tệ nhất kể từ những năm 1970 sẽ gây ra sự suy giảm mạnh mẽ và châu Âu sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất, theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD).
“Chúng tôi không dự đoán sẽ có suy thoái, nhưng chúng tôi chắc chắn đang dự báo một giai đoạn yếu đi rõ rệt”, Chủ tịch OECD Mathias Cormann nói.
Kinh tế thế giới năm 2023 sẽ có thể không đủ để liệt vào suy thoái, khi xét theo tiêu chí hẹp là 2 quý tăng trưởng âm liên tiếp, nhưng các chuyên gia vẫn cho biết sẽ gặp nhiều khó khăn. OECD dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ chỉ đạt 2,2% vào năm nay và tăng lên 2,7% vào năm 2024. Khu vực đồng tiền châu Âu được nhận định sẽ tăng trưởng 0,5% vào năm 2023 trước khi khôi phục và mở rộng 1,4% vào năm 2024.
Còn với nước Mỹ, các nhà kinh tế học lạc quan nhất cũng dự báo kinh tế Mỹ năm nay sẽ tăng trưởng chậm hơn nhiều so với mức tăng đạt được trong 20 năm qua. Bình quân trong cuộc khảo sát, các chuyên gia dự báo kinh tế Mỹ chỉ tăng 0,5% năm nay. Trong thời gian từ năm 2012 đến 2021, kinh tế Mỹ tăng trưởng bình quân 2,1% mỗi năm. Ngay cả Goldman Sachs, ngân hàng có cái nhìn lạc quan nhất về kinh tế Mỹ 2023, cũng cho rằng mức tăng trưởng GDP năm nay của nước này chỉ đạt 1%.
Thị trường năng lượng vẫn là một trong những rủi ro cho nền kinh tế thế giới. Tình hình năng lượng tại châu Âu có thể còn phức tạp hơn vào mùa Đông năm 2023-2024, vì việc bổ sung trữ lượng khí đốt có thể khó khăn hơn vào năm tới. Giá khí đốt cao hơn, hoặc sự gián đoạn nguồn cung cấp khí đốt hoàn toàn, sẽ dẫn đến tăng trưởng yếu hơn đáng kể và lạm phát cao hơn ở châu Âu và thế giới vào năm cuối năm 2023 và đầu 2024.
Các chính phủ cần làm gì để tránh suy thoái kinh tế?
Mặc dù sự suy thoái kinh tế dự kiến vào năm 2023 chưa xảy ra, vẫn còn những thách thức cần được giải quyết để đảm bảo tăng trưởng kinh tế bền vững. Chính phủ có thể xem xét triển khai các chính sách đích danh để giải quyết việc lương trì trệ và lạm phát, đồng thời đảm bảo thị trường lao động vẫn mạnh mẽ và đàn hồi. Hơn nữa, cần tập trung vào thúc đẩy tăng trưởng bền vững thông qua đổi mới và đầu tư vào các công nghệ và ngành công nghiệp mới. Các chính phủ cũng cần tiếp tục tập trung vào thúc đẩy tăng trưởng bền vững thông qua đầu tư vào cơ sở hạ tầng, giáo dục. Điều này không chỉ tạo ra cơ hội việc làm mới mà còn giúp giải quyết các thách thức xã hội lâu dài và thúc đẩy một nền kinh tế bao trùm và công bằng hơn.
Tóm lại, trong khi việc ngăn chặn suy thoái kinh tế vào năm 2023 là một phát triển tích cực, vẫn còn những thách thức cần được giải quyết để đảm bảo tăng trưởng kinh tế bền vững. Các chính phủ cần giữ tinh thần cảnh giác và linh hoạt trong cách tiếp cận của họ, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng bền vững thông qua đầu tư vào cơ sở hạ tầng, giáo dục và đổi mới. Nhờ đó, chúng ta có thể xây dựng một nền kinh tế mạnh mẽ và đàn hồi hơn, mang lại lợi ích cho tất cả các thành viên trong xã hội.
Bài: Hà Nguyễn – Tổng hợp